Hoofdstraat 16
Artikelindex
Het verhaal over het huis, Hoofdstraat 16 te Tolbert door Froukje Ottema Turksema.
Mijn schoonouders woonden in het begin van hun huwelijk aan het Hoogstraatje te Tolbert. Op een dag in het jaar 1936 vertelde Sander Heys, postbode en vader/schoonvader van mijn schoonouders, dat het huis aan de Hoofdstraat toen met adres C 329 te huur kwam. Toen ze hoorden wat voor huur ze moesten betalen schrokken ze, en zeiden: "maar pa, dat is veel te hoog voor ons, dat kunnen we nooit betalen". "Jullie kunnen er toch wat textiel bij verkopen", zei opa Heys. Hij kwam op dat idee, omdat mijn schoonvader daar al enige ervaring mee had. En zo gingen Hendrik en Anneke Ottema in 1936 met hun kinderen Abel en Grietje aan de Hoofdstraat wonen. Sander was er nog niet, die is later in 1946 geboren. Ze leenden f 1.000,-- gulden van Sander Heys om een goederenvoorraad te kopen.
In het huis, voordat zij daar kwamen wonen, woonden Piet de Vries en Fetje. Piet was werkzaam bij Drukkerij Bronsema in Leek en in het pand was toen al een klein winkeltje met boeken van Bronsema. Deze mensen hadden veel omgang met Slager R. Berghuis. De textiel werd opgerold en in de vakken gelegd, zodat het wat voller toonde. Hendrik Ottema was tevens postbode, maar een heel andere postbode dan nu. Zo had hij soms veel contant geld bij zich als de A.O.W. uitbetaald moest worden. Ook vulde hij voor mensen formulieren in, die dat zelf niet konden doen.
Hij had vaste koffiehuisjes, en knipte bij een oude man, die wegens ziekte niet naar de kapper kon gaan, gratis zijn haar. Dat leverde dan natuurlijk ook weer een klant op. In het jaar 1947 ging het zo goed dat ze het huis hebben gekocht.
Dat vond Sander Heys prachtig, hij kwam dan ook iedere dag een kort bezoekje afleggen. Deze man heb ik leren kennen als een altijd opgewekte en vriendelijke man. Hij zat vol met grapjes. Maar jammer genoeg kwamen er problemen, mijn schoonmoeder kreeg moeilijkheden met het lopen. Ze had erg veel pijn aan haar heupen.
In de tegenwoordige tijd was dat niet een probleem geweest, dan zetten ze er een nieuwe heup in. Er moest een oplossing gezocht worden. Wij zijn toen overeengekomen, dat wij het huis en de goederenvoorraad gingen kopen. Mijn schoonouders hebben toen een nieuw huis laten bouwen aan de Hoofdstraat 39 waar Sander anno 2010 nog woont.
En zo zijn wij Abel en Frouktje Ottema in maart 1967 aan de Hoofdstraat 16 komen wonen. Abel was destijds werkzaam op het Postkantoor in Roden. De P.T.T. was toen een staatsbedrijf. We zouden de winkel maar op mijn mans naam zetten, want zijn vader had het ook op zijn naam, maar dat mocht niet omdat hij een rijksbetrekking had. Wel mocht hij mij vier uur in de week helpen. Ik had gelukkig een middenstandsdiploma (toen verplicht) en kon met de winkel beginnen. Ik vond het daar mooi wonen, met uitzicht op de Boerderij van Cazemier, prachtig. Aan de ene kant was garage Smidts en aan de andere kant stond een boerderij waar de Fam. P. Bandringa woonde.
De winkel was altijd gezellig, de omgang met mensen vond ik leuk. In het begin had ik het de vrijdagen en zaterdagen druk met de verkoop van panty’s. Later kwam de panty P uit die in de supermarkten werden verkocht. Ze mochten toen ook andere textiel verkopen, dat was daarvoor niet zo. Ik weet mij heel goed te herinneren dat ik mooie kussenslopen had ingekocht. Tot mijn grote verbazing had Fred v.d. Werf nu Super de Boer, dezelfde kussenslopen in de aanbieding voor de prijs waar ik ze voor had ingekocht.
Toen ik wilde kennismaken met de buren, mijn man kende hen wel maar ik niet. Zei ik tegen hem: “Kun je wel bij vrouw Cazemier op bezoek gaan”? Zij was ziek en lag in bed. Jawel hoor, zei hij, daar kun je gerust heen gaan. Ik ben daar op een dinsdagmiddag ( toen waren de winkels in Tolbert dinsdagsmiddags nog gesloten) op bezoek geweest. En dat was heel gezellig. Ik heb de Fam. Cazemier, die daar op die boerderij tegenover ons woonden, leren kennen als hele fijne mensen. Ik kwam daar dan ook vaak even een bezoekje afleggen, je was altijd welkom.
In Juni 1968 werd onze dochter Janneke geboren en in Mei 1972 Henderika. In 1968 toen Janneke geboren is, hadden we allemaal oudere buren, dus geen kinderen voor haar om mee te spelen. Maar na 1972 veranderde dat, de familie H. Roos en hun 4 dochters kwamen in de boerderij van Bandringa wonen. Onze dochters hebben daar dan ook vaak meegespeeld, ook gingen ze gezamenlijk lopend naar de Kleuterschool aan de T.A. Verdeniusstraat en later naar de O.L.S. in Tolbert. Die was op de plaats waar nu de Oldebert flat staat. Ze gingen vaak naar de boerderij van de Fam. Cazemier, daar waren ze altijd welkom. In de zomer kwamen ze geregeld thuis vragen of ze mee mochten met de Gebroeders Cazemier naar Oostwold. Daar had de Fam. Cazemier ook land en moest dan gehooid worden. Ze mochten mee op de boerenwagen, dat was altijd groot feest voor hen.
In 1980 hebben we besloten om te stoppen met de manufacturen winkel. De grote winkelketens zoals Hema, Zeeman en Henk ten Hoorn kwamen in Leek. Later kreeg mijn man de ziekte M.S. Het lopen ging moeilijk en traplopen was niet verantwoord. Wij hebben de woning toen aangepast op rolstoelgebruik. Van de winkelruimte hebben we een slaapkamer en badkamer gemaakt. Na het overlijden van mijn man heb ik er nog een paar jaar alleen gewoond, maar vond het te groot voor mij alleen, en in overleg met mijn dochters besloten om het huis te verkopen. In 2004 is het huis verkocht aan Dhr. Edwin Wilhelmus Josephus Geboers en mevrouw Roelofke Rolinka Eenling.
Ik heb zelf een appartement in Leek gekocht, en ben daar in juni 2004 gaan wonen.
F. Ottema-Turksema, 2010-03-06
Bron: Froukje Ottema Turksema Archief Fredewalda
KOOPAKTE
In de oudste te vinden koopakte (1915) verkoopt Jan Bandringa Menzezoon, landbouwer, wonende te Tolbert aan Jannes Feringa, landeigenaar en Pietje Lammerts van der Zwaag, echtelieden,samen wonende te Grootegast: Eene Burgerbehuizing met erf en tuin, staande en gelegen ten Zuiden van en aan de straat te Tolbert. De verkoper had het pand aangekocht op een publieke veiling den vierentwintigsten Augustus 1900 en elf. Deze koop en overdracht is aangegaan voor eene som van Tweeduizendvierhonderden vijftig gulden.
Getekend: J.M. Bandringa Js. J. Feringa
EIGENAREN
1830 – 1845 Anne Alberts Berghuis
1845 – 1852 Melle Johannes Nijenhuis
1852 – 1862 Engberts Pieter v.d. Linde Koopman
1862 – 1887 Doetje Pieters Heringa / Winkelierster
1887 – 1898 Halbe Alberts / landbouwer
1898 Tjerk Boonstra/koopman
1898 – 1911 Pieter Faber
1911 – 1915 Jan Bandringa Menze z’n Landbouwer
1915 – 1919 Jannes Feringa
1919 – 1947 Hedde Heddes Cazemier / Landbouwer
1947 – 1966 Hendrik Ottema /Winkelier/postbesteller
1966 - Abel Ottema/Employé
2004 - Edwin Wilhelmus Josephus Geboers
In 1830 woonden Jan Harms Koning geboren in 1800 te Tolbert en zijn echtgenote Tetje de Vries, geboren te Damwoude in het huis. De familie bestond verder uit hun kinderen: Jakob, Harm, Jenne, Hielke (1828),Grietje en Willem (1832) Koning.
Jan Harms Koning was schoenmaker van beroep.
In 1890 woonde in dit pand, Jan Jacobs(1826) en Roelina van der Schaaf, geboren in 1829 te Marum met hun kinderen: Anke (1861), Harm (1867) en grietje geboren 1871 in Leek.
Egbert Bekkema en Anna Zachtleven hebben hier één jaar gewoond met hun kinderen: Auktje, Taitje, Harm, Hindrik, Hillebrand, Anna, Jannes en Betjes.
Daarna betrok Pieter Harms Faber in 1898 het door hem gekocht huis. Hij was
getrouwd met Bouwina Kazemier en ze hadden één zoon Hedde die geboren was in 1884 te Marum. Pieter Faber was in 1824 in Den Ham geboren en gestorven 23 oktober 1910.
Het huis werd verkocht aan Jan Bandringa en de nieuwe huurders werden de weduwe van Jacob Auwema, Hunje Bos en haar kinderen: Jan en Aaltje Auwema.
Vanaf 1912 waren de Huurders:
Klaas Zijl (1877) Slochteren
Johanna Alberda ( 1875) Slochteren
Jan Zijl (1906) Slochteren
1913:
Jan Christiaan Veeze (1839) Dwingelo
Jantje Cazemier (1948( Tolbert
Onne Cazemier (1874) Grootegast
1914:
Pieter Roede (1878) Roden en Martha Klaziena de Graaf (1877) Leek en hun kinderen Martje (1900 geboren te Hoogezand, Geert (1903) ook geboren in Hoogezand en Rielina Jantina Marta Roede geboren in 1910 te Slochteren.
In 1915 kochten Jannes Feringa (zie akte) en zijn vrouw dit huis en gingen er wonen tot 1919 waarna het werd verkocht aan Hedde Heddes Cazemier, die eigenaar bleef tot 1947.
Als huurder kwamen er te wonen Hedde Gerrit Cazemier (1893) en Aaltje Auwema ( 1893)met hun zoon Hedde Jan Cazemier die in datzelfde jaar 1919 was geboren in Tolbert.
Daarna heeft Berent Cazemier, geboren in 1852 te Leek er gewoond van 1927 tot 1931.
Pieter de Vries (1905), geboren in Marum was de volgende huurder. Hij was van beroep typograaf o.t.w. boekdrukker. Hij woonde er met zijn vrouw Fetje de Wagt geboren in 1907 te ’s Gravenhage en zijn zoon Pietje de Vries geboren in 1934 in dit
huis. Hij had een klein boekwinkeltje in het pand gemaakt.
In 1936 kwamen Hendrik Ottema (1909) en Antje Heijs (1906) in het huis wonen met hun zoon Abel (1934) en dochter Grietje (1936) als de volgende huurders. Later in 1946 is Sander hier geboren.
Het volgende artikel stond in de Leekster Courant:
TOLBERT. – De heer Ottema heeft zijn manufacturenzaak aanmerkelijk verfraaid, gemoderniseerd en uitgebreid. De heer Ottema moest uitbreiding van zijn winkel hebben en heeft daarom een gedeelte van het woonhuis er bij betrokken, zodat hij nu vele artikelen op overzichtelijke wijze kan exposeren. Ook de etalage is vergroot. Een mooi pand aan onze hoofdstraat, waarmee we deze jonge man van harte feliciteren.
In 1947 hebben Hendrik Ottema en Antje Heijs het huis gekocht, maar nu als:
Een winkelhuis met erf en tuin te Tolbert Kadastraal bekend sectie
H nummer 2449, groot volgens het kadaster 4 are.
DISTRIBUTIESTAMKAART
Voor de winkeliers moet het rond 1940-1945 ook moeilijk zijn geweest. Je kwam met heel veel regels in aanraking, zoals de
bonkaarten.
De Eerste Distributiestamkaart werd vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in Nederland ingevoerd. De kaart uitwisselen met anderen (familieleden en anderen) was verboden.
De Tweede Distributiestamkaart werd door de Duitse bezetter ingevoerd om de duizenden onderduikers van voedsel af te snijden. (Deze mensen zaten veelal ondergedoken, omdat zij niet voor de Duitse bezetter wilden werken in Duitsland). Wie immers geen stamkaart had, kon geen bonnen krijgen en dus ook geen voedsel en andere goederen kopen.
Om aan de Tweede Distributiestamkaart te komen, moest men zich eerst bij de overheid melden met het Persoonsbewijs. Was dit in orde (er waren wel vervalsingen in omloop), dan kreeg het Persoonsbewijs en de Stamkaart een controlezegel opgeplakt. Zat men ondergedoken (deze mensen hadden veelal een vervalst Persoonsbewijs), dan kon men zich niet legaal melden en dus verkreeg men geen stamkaart en dus ook geen distributiebonnen. Deze maatregel werd door het Ambtenarenverzet zorgvuldig gesaboteerd.
Tot irritatie van de Duitse Overheid bleken er uiteindelijk meer stamkaarten verstrekt dan de bevolking volgens haar groot was, zonder dat duidelijk was waar gefraudeerd was.
Verzetsgroeperingen gingen dan ook tijdens de oorlog over tot het overvallen van de kantoren waar de bonnen werden bewaard, de distributiekantoren. De aldus verkregen bonnen werden verdeeld onder personen die onderduikers hadden, zodat men extra voedsel voor de onderduikers kon kopen.
Uit de Leekster Courant van 11 oktober 1963:
TOLBERT. De heer H. Ottema, besteller bij de P.T.T. alhier, herdacht j.l. maandag zijn 25-jarig ambtsjubileum.
Hoewel de jubilaris er geen ruchtbaarheid aan wilde geven, lekte het toch uit en hij mocht vele gelukwensen in ontvangst nemen. Ook de directie uit Groningen liet zich niet onbetuigd en bood bij de gelukwensen de gebruikelijk cadeaus aan.
De heer Ottema die gedurende deze vijf en twintig jaar steeds in Tolbert werkzaam is geweest, ontving deze geschenken zeer dankbaar. Ook de collega’s droegen het hunne er toe bij, dit zilveren jubileum goed te doen slagen.
Voor de familie Ottema werd het een onvergetelijke dag.
In 1967 hebben Hendrik Ottema en Antje Heijs een nieuw huis gebouwd aan de Hoofdstraat 39 en is hun zoon Abel (1934) op nummer 16 komen wonen samen met zijn vrouw Froukje Turksema (1938) geboren te Roden. Hier zijn hun beide dochters Jantje en Henderika geboren, respectievelijk in 1968 en 1972. Abel was P.T.T. ambtenaar en Froukje runde de manufacturenzaak.
Ottema’s Manufacturenhandel
Opheffingsuitverkoop van 19 november tot 31 december 1980
In 2004 heeft Froukje Ottema het huis verkocht en de volgende eigenaar/bewoner werd Edwin Wilhelmus Josephus Geboers en mevrouw Roelofke Rolinka Eenling.
