Tolbert

Messentrekkerij in 1804, na een bezoek aan de gelagkamer in Tolbert

Column van Geert Braam

Niets is Tolbert vreemd. Rond de jaarwisseling speelt zich in Tolbert vaak iets bijzonders af door middel van een goed doordachte oudejaarsstunt.

Wat zich daar bijna tweehonderd jaar geleden afspeelde, was geen stunt, maar puur criminaliteit. Wel is er een overeenkomst tussen de stunts en het vergrijp van toen, namelijk in beide gevallen kwamen er mensen (hetzij terecht of onterecht) achter slot en grendel. Maar waar ging het om tijdens de nieuwjaarsvisite van 1 op 2 januari 1804 in de gelagkamer ten huize van Casper Berents te Tolbert?

De rechterlijke archieven van het Westerkwartier vormen de basis voor deze column. Het past bij het thema van de Fredewaldamiddag: Tolberter cafés, herbergen, tapperijen in de breedste zin van het woord. 

Lees meer

Ach vaderlief, toe drink niet meer

Herbergen, tapperijen en cafés Ze zijn er altijd geweest door de eeuwen heen. We zien ze op schilderijen en tekeningen.
Vooral in de negentiende eeuw wemelde het van de kroegen en herbergen. Het was er gezellig, en vaak rumoerig. Men ontmoette elkaar aan de tap of ze zaten te kaarten. Maar ook werd er gevochten. De kroeg was het trefpunt voor mannen . Nette vrouwen kwamen er bijna niet of het moest al zijn dat ze hun aangeschoten man mee naar huis te sleuren.
Tot 1850 was bier en drank soms gezonder dan water uit de pomp. Water was de veroorzaker van de cholera-epidemie. Vanaf 1860 begon de industrie massaal jenever te stoken uit aardappels. De sterke drank werd betaalbaar voor de arbeidersklasse. De verkoop vond plaats in dranklokalen waar ook het loon werd uitbetaald. In de cafés werd onbeperkt getapt. In Nederland werd onvoorstelbaar veel gedronken. Het was een sociaal probleem: van het toch al karige loon dat in de beurs van de huisvrouw hoorde belandde een te groot deel in de geldla van de kroegbaas. Dronken mannen hoorden tot het straatbeeld. In 1880 was de consumptie van sterke drank bijna 10 liter per hoofd van de bevolking.
Van twee kanten werd er ingegrepen. Door particulieren en door de Regering.
Lang was de Vereniging tot afschaffing van Sterke drank, opgericht in 1842, actief. "Ach vader, niet meer. (ach werd 8)
Ook de overheid kon het drankprobleem niet langer negeren.
De eerste drankwet kwam er in 1881. Hierin werd het aantal kroegen geregeld , er moest een vergunning zijn en er kwam een verbod op de verkoop aan kinderen.
In 1904 werd de wet aangepast. Er kwam verlof A en B . Zwakalcoholische dranken en sterke drank.
De drankbestrijding wordt een volks beweging . Geheelonthouding, de blauwe knoop, staat hoog in het vaandel. De moraal van deze tijd komt tot uiting in de slogan: "Denkende arbeiders drinken niet en drinkende arbeiders denken niet"
De drankconsumptie daalt. In 1909 8 pure alcohol p.p. en in 1937 was dit 2.3 liter p.p.
De laatste aanpassingen van de drankwet waren in 1931 en 1964.
In de naoorlogse tijd tot nu is het gebruik van alcohol weer toegenomen. Dat heeft te maken met de welvaart. Er is meer geld. We zitten al weer op 8 liter pure alcohol per hoofd van de bevolking.
Nederland zit in Europa in de middenmoot. In Luxemburg drinken ze het meest, in Zweden het minst.
(verschrikkelijk duur) In veel landen neemt het alcoholgebruik toe, in Nederland daalt het. Wij zijn matige drinkers.

Waarom moest de overheid ingrijpen? Dat was ter bescherming van het gezin en van de maatschappij, en de volksgezondheid.
Een ander belangrijk moment in dezen was de opkomst van de betaling van het weekloon. Toen dat per bank en giro ging ipv in het loonzakje, was de gang naar de kroeg na de werkweek over.

 

In Tolbert waren heel wat adressen waar je een borrel kon kopen. Dankzij het bewonersonderzoek
waarbij ook het beroep wordt vermeld, kwamen we allerlei benamingen tegen : kastelein, kasteleinsche , herbergier, tapper, tappersche. Niet altijd kon Tiny Boetje, die alles op papier heeft bij een tapper of kroegbaas het juiste adres vinden. Er waren naast de bekende cafés en kroegen ook een groot aantal stille knippen, waar men illegaal tapte. Er waren twee bekende kroegen op het Kret, maar in het veen werd op meerdere plaatsen jenever gestookt en geschonken. Ook in het dorp zelf was dit het geval.

 

Ach Vader, niet meer..............
De drank heeft heel veel leed gebracht in vroeger tijden, maar ook veel gezelligheid. En daardoor bleven de cafés hun klandizie houden.

Tolbert

De Franse tijd in Tolbert

Jan Mints kon Oranje niet vergeten

Door: Harke Meek

We kunnen ons heel goed voorstellen, dat tijdens de omwenteling van 1795 de overgrote meerderheid van Tolberts ingezetenen aanhanger was van het ‘Vrijheid, gelijkheid en broederschap’, want in heel Vredewold was eeuwenlang de heerschappij van Nienoords
heren een belemmering geweest voor een gezonde ontwikkeling en het verkrijgen van een zekere welvaart.

Lees meer

Oud Nieuws

Herinneringen aan twee stookhutten op de Zandhoogte te Tolbert

Herinneringen aan twee stookhutten op de Zandhoogte te Tolbert
Geschreven door: A. Frieso-Westerhof (*1922)

De stookhut was een van steen gebouwde hut . Een minihuisje met een schoorsteen, waarin het voer voor de varkens in een grote ijzeren pot gekookt werd. Deze stoom-(kook)pot werd ook gebruikt voor het verwarmen en uitkoken van de was. In de zomermaanden werd op de daar aanwezige kookkachel het eten voor de hele familie gekookt., omdat het dan in de kamer vaak erg warm werd.

Lees meer

Herinneringen aan de stookhut van Holmerpad 14

 Geschreven door: Renskje, Kinge en Tietsia Meinema

Wij kunnen ons herinneren dat wij jarenlang tijdens de zomermaanden woonden in de stookhut. In mei, als de koestallen schoon waren, werden vanuit de stookhut de fietsen , wasketels, linnenrekken enz. verhuisd naar de koegang. De stookhut was een vochtig vertrek in de herfst en winter. Ieder voorjaar werd de stookhut weer voor bewoning in gereedheid gebracht . Het behang hing dan meestal langs de muren. Elk jaar kwam er weer een nieuw behang in en werd het onderste deel van de muren zwart gemaakt met een soort verf.

 

Lees meer

Fredewalda

Volg ons op

Of meld je aan voor onze

Nieuwsbrief
en blijf op de hoogte van de activiteiten in de CazemierBoerderij.

St. Oudheidkamer Fredewalda heeft een ANBI-status:

ANBI kleur
  • Dorpshuis / Zalenverhuur

  • Beheer

    Stichting CazemierBoerderij

    Adres

    Hoofdstraat 27

    9356 AT Tolbert

    Tel.:

    0594-51 24 48 -/- 06-2130 6480

    Email: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

    www.cazemierboerderij.nl

    Museum / oudheidkamer

    Adres

    Hoofdstraat 27

    9356 AT Tolbert

    Email: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

    Bankgegevens voor giften en donaties

    Naam: St. Oudheidkamer Fredewalda

    IBAN: NL77 RABO 0335 1800 35

    BIC: RABONL2U

    De stichting heeft een ANBI-status.

    Openingstijden

    Januari tot december op
    Zaterdag: 13:30-17:00 uur

    Entree: 3,50 euro
    Kinderen t/m 12 jaar gratis

    Gehele jaar groepen op afspraak: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.
    of met contactformulier